Gestreste bètacellen (geel/oranje) in de eilandjes van Langerhans door René van Tienhoven en Bart Roep. © LUMC
Waarom de één wel type 1 diabetes (T1D) krijgt en de ander niet, is onduidelijk. Lang was de gedachte dat de ziekte ontstaat door een vergissing in het immuunsysteem waardoor het lichaam de eigen bètacellen vernietigt. De laatste jaren is dit inzicht veranderd, mede dankzij onderzoek van hoogleraar Bart Roep (LUMC). Daardoor weten we nu dat niet het immuunsysteem zélf ontspoort, maar dat gestreste bètacellen signalen afgeven, waardoor het immuunsysteem deze als ‘fout’ ziet.
Ventiel
‘Eén kleine variatie in het DNA van het insulinegen geeft een beschermend effect tegen diabetes type 1’, vertelt dr. René van Tienhoven, onderzoeker en zelf T1D patiënt. Ongeveer 40% procent van alle Nederlanders heeft deze beschermende variant. Tienhoven: ‘De bètacellen bij personen met de beschermende variant zijn uitgerust met een soort ventiel. Dankzij het ventiel kunnen de bètacellen bij grote stress stoom afblazen en blijven ze onzichtbaar voor het immuunsysteem’, zegt hij.
Eén op de 5 patiënten met T1D heeft de beschermende genetische variant (en dus bètacellen met ventiel) en tóch hebben zij diabetes. Dat betekent dat het ventiel geen volledige bescherming biedt. Wel is het ziekteverloop van deze patiënten milder, zo blijkt uit de nieuwe studie. ‘Mits zij voldoende insuline spuiten, houden deze T1D-patienten vaak eigen bètacellen over. Daardoor maken ze zelf ook een beetje insuline aan en kunnen ze hun bloedsuiker beter regelen. Hun prognose is daarom beter: de ziekte leidt bij deze groep nog maar zelden tot complicaties’, zegt Van Tienhoven.
Persoonsgericht behandelen
Roep: ‘Het testen van patiënten op de genetische variant biedt dus zowel belangrijke informatie over de ernst en prognose van het ziekteverloop als de mogelijkheden voor persoonsgericht behandelen van T1D.’ De ontdekking biedt ook andere toekomstige toepassingen die veel belovend kunnen zijn voor T1D patiënten. Roep: ‘We kunnen alvleesklier- of stamceldonoren testen op de beschermende variant om zo de uitkomst van transplantatie van de Eilandjes van Langerhans, waarin bètacellen zitten, en stamceltherapie te verbeteren. Daarnaast kunnen we in de toekomst zelfs een kleine genetische aanpassing doen aan gekweekte bètacellen en zo het ventiel inbouwen. Deze methoden zijn nog niet zover ontwikkeld dat we daar nu al T1D-patiënten mee kunnen behandelen maar het biedt in ieder geval veel toekomstperspectief.’
De resultaten zijn gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Cell.
Bron: LUMC
